جاذبه هاي گردشگري شهرستان رودبار

مقدمه- شهرستان رودبار 

شهرستان رودبار  در فاصله 57 كيلومتري رشت در مسير قزوين – رشت قرار گرفته است و به لحاظ آثار به دست آمده از دوران ما قبل تاريخ در تپه مارليك اهميت زيادي دارد. وجود باغات زيتون نيز از زيبايي هاي طبيعي شهرستان رودبار است.

تپه مارليك شهرستان رودبار 

تپه مارليك در دره گوهر رود در چهارده كيلومتري شرق شهرستان رودبار زيتون، در سمت راست رودخانه سپيدرود و در 800 متري جنوب روستاي نصفي با ارتفاعي حدود 5000 متر از سطح دريا قرار گرفته است. اين تپه در محل به نام «چراغعلي تپه» مالك آن معروف است. تپه اي سنگي است كه از سنگ هاي سولفات آهن تشكيل شده است. در روستاي نصفي تپه هائي وجود دارد كه از ميان آن پنج تپه مهم تر و غني تر به نظر مي آيند. و شامل تپه مارليك، زينب بيجار، پيلا قلعه، دور بيجار و جازم كول مي باشد.

دره گوهر رود  شهرستان رودبار از نظر مناظر طبيعي يكي از زيبا ترين و دل انگيز ترين نقاط ديدني به شمار مي آيد. در دوران تمدن مارليك اين تپه براي قبور و آرامگاه هاي اين اقوام مورد استفاده قرار گرفته است. در مورد وجه تسميه نام مارليك گفته شده است شكل طبيعي تپه به نحوي است كه سنگ هاي طبيعي داراي شكاف هاي زياد است و قبلا در اين شكاف ها مار هاي مختلف و موش هاي صحرائي زندگي مي كرده اند. روي تپه سنگي آرامگاه ها در فاصله بين تخته سنگ هاي بزرگ ساخته شده اند. ساكنان روستاي نصفي مي گويند در فصل سرما از آن سوراخ بخار هوا بيرون مي آمد و محل زندگي مارها و موش ها بوده و به دليل وفور مار ها نام مارليك به آن اطلاق شده است و افسانه مار و گنج هم در مورد آن صدق پيدا كرده است.

بعضي ها هم معتقدند كه مارليك واژه تاريخي است و از دو جزء مارد و ليك يعني قوم مارد تشكيل شده است. مارد اشاره به آماردها دارد كه قومي شجاع و جنگ جو بودند و در كنار سپيد رود زندگي مي كردند. اگر اين نظريه درست باشد بي گمان گنجينه نفيس مارليك را مي توان متعلق به قوم آمارد دانست بعضي از درختان جنگلي گذشته اين منطقه هنوز هم در دره گوهر رود ديده مي شود يكي از اين درختان زربين است كه نقوش زيبائي از آن بر روي جام هاي مكشوفه از مارليك مي بينيم. درخت زربين داراي چوب محكمي است و براي پوشش سقف خانه ها از آن استفاده مي كنند و ديگري درخت انار جنگلي است كه نوعي از آن به صورت آويزه ها و مهره هاي گردنبند از طلا و نقره و مفرغ در بين آثار مكشوفه مي بينيم.

مطالعه و بررسي بر روي آثار مكشوفه در حفاري مارليك نشان مي دهد كه اقوام مارليك در دوراني حدود نيمه دوم هزار دوم پيش از ميلاد در ارتفاعات رشته جبال البرز مستقر شده اند و در اين منطقه صنايع فلزي و به خصوصي مفرغي رونق داشته و توليدات آن از طريق تجارت و يا طريق ديگر به نواحي دور دست از سواحل شرق درياي مديترانه تا دره سند منتقل شده است. در مورد اقوام مارليك به جزء دو مهر استوانه اي با تعدادي حروف، هيچ گونه آثار و مدرك خطي و نوشته اي به دست نيامده است.

آماردها ملتي ما قبل آريايي ها بودند و در محدوده جغرافيايي آمل، نوشهر، تنكابن، طالقان، رودبار و الموت (كتاب مهجوري) زندگي مي كردند و با آمدن آريايي ها به نقاط مرتفع كوهستاني رانده شدند و احتمالا به دليل فشار و تهاجمات آشوري ها ديار خود را ترك و به طرف مشرق و جنوب مهاجرت كرده اند و در نواحي كاشان مستقر شده اند. حفاري مارليك از پاييز سال 1340 شمسي شروع و 14 ماه ادامه داشته است در تپه مارليك تعداد 53 قبر مورد كاوش قرار گرفت. سقف و پوشش قبرها احتمالا زربين بوده كه با چينه هاي سنگي روي آن با شخص و برگ درختان همواره كرده و روي آن خاك مي ريختند. سقف قبرها طي مدت سه هزار سال پوسيده و بر پيكر مردگان فرو ريخته و همه چيز را شكسته و له كرده است. در بعضي قبور تخته سنگ هاي زرد رنگي به طور منظم و با ضخامت يكسان از معدني در حدود 15 كيلومتري ارتفاعات دره گوهر رود به اين محل حمل شده است. حدود اسكلت مردگان به علت قدمت و آسيب ديدگي توسط موش ها و مار ها از بين رفته است. مردگان عموما با لباس دفن شده اند و پاهاي مردگان را پس از قرار دادن به پهلو تا اندازه اي در قسمت زانو خم كرده اند.

كاوشگر قبور مارليك آن ها را به چهار دسته تقسيم مي كند. دسته اول گورهاي نا منظم بين تخت سنگ هايي بزرگ طبيعي كه با ديوارهايي از سنگ شيشه و ملات گل ساخته شده اند. بر اساس آثار مكشوفه، اين قبرها متعلق به پادشاهان و سرداران بزرگ بوده است. نوع ديگر قبرهايي به شكل مستطيل كه يكي از اضلاع منحني است و با تخته سنگ هايي نازك با ملات گل و گل قرمز اندود شده مي باشد.

نوع سوم گورهايي با ابعاد 3 * 3 متر از قطعات سنگ شكسته بزرگ و ملات گل ساخته شده است. اشياء زيادي از اين گورها به دست نيامده است دسته چهارم قبرهايي با ابعاد 1 *2 متر با قلوه سنگ هاي بزرگ و ملات گل ساخته شده است. يكي از قبرها داراي ابعاد 2 متر و عرض يك متر و ارتفاع 70 سانتي متر است. اشياء مختلفي به همراه مردگان دفن شده كه در مورد آن ها احتمالا عقايد مردمان بي تاثير نبوده است.

مجموعه آثار تپه  مارليك كه اكنون در موزه ملي ايران نگهداري مي شود شامل آثار گوناگوني است از جنس طلا، مس، آهن، استخوان، صدف، شيشه، عقيق، سنگ، سنگ لاجورد، سفال، چيني، مفرغ، پارچه و چرم به شكل مجسمه ها، تنديس ها و پيكركهايي در شمايل انسان و ارابه به چهار چرخ و حيواناتي همچون گاو، قوچ، بز، شتر، گوزن، اسب، پلنگ، سگ، گراز و بز كوهي، ظروفي مانند ديگ، جام، كاسه، بشقاب، ليوان، قوري، فنجان، پياله و ... با نقوشي از انسان و گياهان و حيواناتي نظير گاو كوهاندار، گاو بالدار، اسب شاخدار، غزال، ميش، گراز، ميمون، كركس، عقاب، سيمرغ و ... و وسايل و ابزارهاي مورد نياز زندگي مانند چراغ، ملاقه، سيخ كباب، ناخن گير، ناخن پاك كن، گوش پاك كن، دماغ بند، موچين، سوزن، قرقره، قلاب، دوك پشم ريسي، سنج، هاون، چكش، چتك، تبر، گاو آهن، سنگ هاي چاقو تيز كني و ... ابزار و ادوات رزمي مانند سر نيزه، خنجر، شمشيرهاي بلند، قمه هاي كوچك و بزرگ، پيكان، كمان، سر گرزهاي متنوع، سپر، كلاهخود، تيردان، دستبند و مچ بند دفاعي و ...

زيور آلاتي چون گردن بند، سنجاق هاي تزئيني، تاج و نيم تاج هاي زرين، دكمه ها، مدال هاي بسيار زيبا، آويزه هايي مانند آويز هاي بيني و خلخال هاي مختلف، گوشواره ها، انگشترها، زنجير، حلقه، پلاك، پيشاني بند، موبند، سنجاق، زنگوله و ... و اسباب بازي هايي براي كودكان كه قرار گرفتن چنين مجموعه اي جالب و بي نظير است.

مردمان مارليك اعتقاد داشتند كه هر كس پس از مرگ در دنياي ديگري زندگي جديدي را آغاز خواهد كرد. بر اساس همين اعتقاد وسائل، سلاح ها و ابزارها مطابق ذوق و علاقه و سليقه و شغل هر كسي را در درون گور  با آرايش خاصي در كنار و يا روي جسد قرار مي دادند. براي اقوام مارليك مانند اقوام اوليه هند و ايراني خورشيد تا حد پرستش بسيار مهم است و تا جايي كه نماد خورشيد را در كف اكثر ظروف و جام هاي فلزي به تصوير كشيده اند.

در هزاره دوم پيش از ميلاد صنايع فلزي مفرغي در مارليك به سبب وجود معدن سنگ فلز و منابع سوخت مانند چوب رونق زيادي داشته است. ساخت ظروف به شكل حيوان و سفال با نقش پرندگان و حيوانات در دوره هاي پيش از تاريخ مرسوم بوده ولي در مارليك ساخت چنين ظروفي با نوآوري و ابتكارات ويژه اي همراه بوده و به اعلا ترين درجه رسيده است. از نقاط اوج صنعت مارليك جام هاي شيشه اي بوده است كه از اولين نمونه هاي صنعت شيشه سازي منطقه است.

شباهت آثار مكشوفه در تپه سيلك كاشان با آثار مارليك نشان مي دهد كه احتمالا اقوام سيلك همان اقوام مارليك باشند كه پس از حمله آشوري ها به منطقه سيلك مهاجرت كرده اند و سپس به مادها كه مثل خودشان از اقوام هند و ايراني بوده پيوسته و در تشكيل دوره ماد شركت داشته اند. مهم ترين آثار مكشوفه در تپه مارليك جام زرين مارليك و جام افسانه زندگي است. جام زرين مارليك از  زر ناب و ارتفاع آن هجده سانتي متر و وزن آن 316 گرم است. اين جام از نظر هنري، ارزش و كيفيت ساخت آن بي نظير است. اين جام حدود 5/17 سانتي متر ارتفاع و قطر دهانه فشرده شده آن حدود 14 سانتي متر است و از آرامگاه شماره 26 ضمن حفاري به دست آمده است. چهار گاو بالدار كه سر آن ها به نحو جالبي از بدنه جام با تكنيك چكش كاري بيرون آمده است و داراي نقشي از درخت زندگي در وسط جام است. در دو سوي درخت دو گاو بالدار در حال بالا رفتن از درخت اند و همين نقش در طرف ديگر جام تكرار شده است. در كف جا گل زيبايي نقش شده و در وسط گل نقش خورشيد ديده مي شود كه نشان مي دهد اهميت خاصي براي خورشيد قائل بوده اند.

جام افسانه زندگي دراي ارتفاع حدود 20 سانتي متر و قطر دهانه آن 14 سانتي متر است. طلاي به كار رفته تا اندازه اي نرم و جام داراي بدنه نازك و ظريفي است. بدنه جام چهار رديف نقش به سبك برجسته و تزئينات ظريف و دقيق قلمزني و كنده كاري دارد. در پايين ترين رديف يك بز كوهي مادر در حال شير دادن به بچه اش ديده مي شود. اين صحنه پنج بار دور تا دور جام تكرار شده است. رديف دوم داستان زندگي اين بز كوهي است. بز كوهي روي پاهاي عقب بلند شده و ايستاده و يا در حال بالا رفتن از درخت و خوردن برگ هاي درخت است. در رديف سوم يك گراز ديده مي شود اين نقش شش بار دوم جام تكرار شده است و معرف خطري است كه زندگي بز كوهي را تهديد مي كند. در آخرين رديف صحنه بز كوهي كه احتمالا در اثر حمله گراز وحشي كشته شده ديده مي شود كه روي زمين به پشت افتاده و دو لاشخور در حال خوردن گوشت حيوان هستند. شاخ هاي بلند و منحني حيوان يازده گره دارد كه نشان مي دهد در زمان مرگ يازده سال داشته است.

جام زرين با نقش اسب شاخدار كه حدود 5/17 سانتي متر ارتفاع و 12 سانتي متر قطر دهانه دارد از آرامگاه شماره 45 به دست آمده است طلاي جام به رنگ زرد روشن است و تا اندازه اي سخت و محكم به همين دليل حالت و شكل جام تا حدودي باقي مانده است. جام از نظر نقش به دو رديف افقي تقسيم مي شود كه در هر رديف نقش اسب  شاخدار تكرار شده است. سبك هنري آن استرليزه و آبستره (انتزاعي) است كه به آن سبك مارليك مي گويند.

روستاي انبوه در حوالي رودبار 

روستاي انبوه در 180 كيلومتري جنوب رشت و در 116 كيلومتري شرق شهرستان رود بار واقع شده است. مردم به گويش تاتي "فارسي دري" صحبت مي كنند و قدمت سكونت انسان در اين روستا به 3500 سال قبل از ميلاد مي رسد. از آثار تاريخي اين روستا پل خشتي طاقي، مسجد جامع، قلعه باستاني چسيمارود و قبرستان باستاني گروچل است. قديمي ترين سنگ قبر به دست آمده متعلق به دوره اسلامي سال 451 قمري است. ميوه انار اين روستا دانه درشت، آبدار و شيرين و از شهرت فراوان برخوردار است. انار چيني يكي از جشن هاي كهن مردم اين روستا مي باشد. قبل از چيدن اين ميوه هيچ كس نمي تواند وارد باغ هاي انار شود. انار چيني با دعا و نيايش آغاز مي شود و پس از آن همراه موسيقي هاي سنتي، بازي هاي سنتي، جوانان وارد باغ ها شده و شروع به چيدن انار مي كنند. مراسم سنتي و مذهبي شيلان كشتي و علم واچيني مصادف با سال روز شهادت حضرت زينب در امام زاده ابوالحسن واقع در نياوك روستاي تاريخي انبوه برگزار مي شود.